Radium in Vintage Horloges

Wat is Radium precies?

Om te beginnen is het belangrijk om te weten wat Radium precies is. In 1898 ontdekte Marie Curie dat het materiaal pitchblende nog radioactiever werd, als je de uranium eruit haalde, de stof waarvan al bekend was dat deze radioactief was. Marie bedacht dat er dus nog een radioactieve stof in pitchblende aanwezig moest zijn, wat na lang onderzoek Radium bleek te zijn. Vanwege de extreem hoge straling van deze stof werd het vernoemd naar het Latijnse woord voor straling; Radius. Van de stof zijn inmiddels 25 isotopen bekend, waarvan de meest radioactieve Radium-226 is.

Hoe gevaarlijk is Radium?

Omdat van de isotoop Radium-226 werd ontdekt dat deze luminescent was en dus licht gaf, werd deze veel gebruikt in wijzerplaten en lichtgevende verf. De halveringstijd van Radium is 1600 jaar, wat betekent dat na 1600 jaar de helft van de stof is verdwenen. Dit toont aan dat Radium zeer radioactief is en niet zomaar verdwijnt. Echter is de radium die gebruikt werd in horloges niet altijd even radioactief. Vaak werd gebruik gemaakt van zogenaamde b-straling in plaats van a-straling. In tegenstelling tot Radium-226 verviel deze stof na 5 jaar waardoor er inmiddels geen risico meer aan verbonden zit. Echter werden er ook horloges gemaakt met de Radium-226 isotoop, die pas na 1600 jaar vervalt. Normaal gesproken zorgen zelfs deze horloges voor weinig risico. Dit omdat de horloges vaak niet volledig luchtdicht zijn, waardoor het gas waarin het radium vervalt vaak gelijkmatig is verdwenen uit het horloge. Maar ook het overgebleven Radium wat nog vastzit op de wijzers en markeringen kan vaak weinig kwaad. Dit omdat de straling eerst door het glas en uurwerk moet om het lichaam te bereiken, de meeste straling komt niet door het uurwerk heen waardoor het de pols niet bereikt. Tevens is de pols erg goed bestand tegen straling en bereikt de straling niet zomaar de botten waar het schade zou kunnen aanrichten. Toch zijn er uitzonderingen, sommige horloges hebben niet alleen de markeringen en wijzers bedekt met radioactieve verf, maar ook de wijzerplaat zelf. Dit zorgt voor een verhoogde straling, zeker als de verf afbrokkelt en het horloge wordt opengemaakt. De Radium is absoluut het gevaarlijkst wanneer het via de mond het lichaam binnenkomt.

Wat kan ik doen met het horloge?

Helemaal zeker weten doe je nooit, maar indien het horloge er netjes uitziet en de verf niet is afgebrokkeld kun je het horloge gerust dragen. Echter zit het gevaar het in het open maken van het horloge. Mocht er radium los komen van de wijzers of markeringen kan het blijven plakken aan bijvoorbeeld je vingers. Verstandig is dan ook om altijd je werkplaats schoon te houden en zeer zorgvuldig met het radium om te gaan. De radioactieve stof is namelijk het meest schadelijk indien het via de vingers of op een andere manier door de mond het lichaam binnen gaat. Dit werd duidelijk toen begin vorige eeuw het verhaal van de ‘’Radium girls’’ bekend werd. Deze dames werkten in fabrieken en werden geïnstrueerd de wijzerplaten te verven met de Radium verf. Na het verven deden ze telkens de met Radium besmette kwast in hun mond, om de punt te scherpen. Hierdoor kwam de Radium op de meest gevaarlijke manier het lichaam binnen en werden de vrouwen ziek. Veel van de meiden werden ziek en het bedrijf beschuldigde de uitbraak van syfilis als oorzaak. Licht geven zal het Radium inmiddels vaak niet meer doen, al is het dus nog wel radioactief.

Geschreven door Quinten Preusting

by tijdloosuurwerken

8 Redenen om een Vintage Horloge te dragen

Je hebt ze vast weleens langs zien komen op Instagram of Youtube; vintage horloges. Oude horloges vol krassen die vandaag de dag niet meer stijlvol zijn, of toch wel? Het blijft uiteindelijk een kwestie van smaak, maar wellicht zijn deze karaktervolle horloges ook wel wat voor jou. Wij van Tijdloos Uurwerken zijn alle drie inmiddels al besmet met het hobbyvirus, in onze vrije tijd zitten we dan ook vaak op internet te lezen over en te kijken naar unieke stukken. In deze blog ga ik je vertellen wat voor ons de charmes zijn van vintage horloges. Oftewel, meer dan 'gewoon' oude horloges!

Unieke stukken

Het eerste wat in me opkomt is uniek. Het gros van de mensen is simpelweg niet geïnteresseerd in horloges en zelfs onder de fanatieke horlogedragers is een vintage horloge niet iets wat je vaak terugziet om de pols. Niet veel mensen wagen zich aan het dragen van oudere modellen, het blijft een hobby of niche van connaisseurs en mensen die graag onderzoek doen. Ik hoor je al denken, er zijn toch veel meer mensen die bijvoorbeeld een Rolex Datejust referentie 1601 dragen? Echter is elk vintage horloge toch echt anders, naast de verschillende configuraties (wijzerplaten, wijzers) die een bepaald model kan hebben, heeft geen enkel horloge hetzelfde meegemaakt in die tientallen jaren dat ze al gedragen zijn. Zo zal de staat van een horloge nooit identiek zijn aan die van een ander, patina en verkleuringen zullen altijd op een andere manier ontwikkelen.

Vaak heeft een vintage horloge emotionele waarde, omdat het geregeld gaat om stukken die voorheen gedragen zijn door familieleden of goede vrienden. Geen enkel horloge - modern of vintage - zal die emotionele waarde kunnen vervangen, dat maakt ze meer dan uniek.

Foto: Jaeger-LeCoultre 18k 'Horn Lugs' cal. 475

Relatief goedkoop instappen in 'luxury brands'

Niet iedereen heeft of wil het geld uitgeven voor een horloge van een bekend merk, dat wil echter niet zeggen dat je niet geïnteresseerd kunt zijn in bepaalde merken. Het wil zelfs niet zeggen dat je ze helemaal niet kan dragen! Vintage horloges zijn een goede manier om relatief goedkoop in te stappen bij luxury brands zoals Rolex, Omega, Jaeger-LeCoultre en ga zo maar door. Dit kan natuurlijk ook hartstikke leuk zijn voor een beginnende verzamelaar. Mocht je bijvoorbeeld de esthetiek van Rolex horloges je heel erg aanstaan, kan het waarschijnlijk interessant zijn om te kijken naar vintage modellen. Oudere modellen zijn de fundering van de designs van het heden en er zijn dus enorm veel overeenkomsten te vinden. En de ontwerpen van vintage horloges zijn natuurlijk veel mooier dan de huidige horloges van Rolex, alhoewel wij misschien niet de meest objectieve bron zijn.

Foto: Tudor Prince Oysterdate referentie 7994

Geschiedenis van merken en modellen

De 20ste eeuw was een enorm belangrijke periode voor de ontwikkeling van polshorloges en de mechanische uurwerken die daarin zitten. Van de ontwikkeling van de eerste automatische uurwerken in polshorloges tot aan de opkomst van de revolutionaire quartz uurwerken die leidden tot de quartzcrisis. Veel merken waren in de vorige eeuw dan ook met elkaar aan het strijden om het meest te innoveren. Welk merk had het meest nauwkeurige mechanische uurwerk en welk merk kon de meest geweldige complicaties in een klein horloge stoppen? Die ambitie die destijds veel meer leefde ging verder dan goede marketing die we vandaag de dag terugzien. De geschiedenis stopt zeker niet bij het grote geheel, ieder merk en zelfs ieder model heeft zijn eigen verhaal. Denk dan bijvoorbeeld aan de Polerouters van Universal Genève of vele soorten van Seiko (Lord Marvel, King Seiko, Grand Seiko et cetera.). Het is dan ook hartstikke interessant om meer te weten te komen over jouw vintage horloge, het verhaal gaat namelijk verder dan enkel een stukje goed afgewerkt metaal om je pols.

Ouderdomsverschijnselen

Love it or hate it, maar wij adoreren ouderdomsverschijnselen. Persoonlijk vind ik de effecten die tritium en radium hebben over tijd een van de meest interessante, geen wijzerplaat of wijzer verouderd hetzelfde. De uurmarkeringen en wijzers zijn meestal verkleurd en de wijzerplaat krijgt soms ook een unieke aanslag. Ook de zon kan een mooi effect op een horloge hebben, dit proces gaat echter - net als alle andere ouderdomsverschijnselen - zeer langzaam. Na veel blootstelling aan de zon kan een wijzerplaat verkleuren, dit wordt dan 'tropical' genoemd. Een tropical wijzerplaat is dan ook een meerwaarde bij een horloge, dat valt dus vaak terug te zien in de prijs. De kleuren van inserts/inlays in bezels kunnen ook na lange blootstelling aan zonlicht vervagen, dit wordt dan een 'ghost' bezel genoemd.

De term patina is een term die je veel terug ziet komen in de community, een term die zo vaak gebruikt wordt - en soms zelfs geëxploiteerd - dat het bijna geen echte betekenis meer lijkt te hebben. Op internet is bijna alles wat onder ouderdomsverschijnselen valt 'patina'. Patina is een oxidatielaag op metaal, oftewel roest. Vaak is dit terug te zien in wijzerplaten en wijzers van een ouder horloge.

Kwaliteit

We staan er misschien te weinig bij stil, wanneer we spreken over vintage horloges hebben we het veelal over mechanische horloges van hoge kwaliteit die op z'n jongst een paar decennia oud zijn. Ik zou dan ook graag willen benadrukken 'hoge kwaliteit', zeker wanneer we kijken naar het feit dat deze complexe uurwerken met allerlei bewegende onderdelen na zoveel jaren nog steeds goed functioneren. Dat is een bewijs van geweldig vakmanschap.

Vooral voor de quartz crisis waren vintage horloges dan ook echt een ambacht, niet voor niets wilden merken elkaar overtreffen or te innoveren. Het is een illusie als je gelooft dat vintage horloges even robuust zijn als moderne horloges, echter wil dat niet betekenen dat ze niet van hoge kwaliteit kunnen zijn. Veel oudere stukken hebben dan ook shock absorbers en kunnen echt wel tegen een stootje. Deze horloges zijn gemaakt om een heel leven gedragen te worden, dat bewijzen ze dan ook door vandaag de dag nog te werken. Zeker geen oude rommel dus.

Foto: Vacheron Constantin Patrimony 7811 cal. K1014

Diverse designs

Vrijwel elk decennium van de vorige eeuw heeft een eigen stijl die terug te zien is in de designs van vintage horloges. Er is in de 20ste eeuw dan ook veel geëxperimenteerd, dat is natuurlijk enorm interessant. Niet alleen elegante, klassieke - en tijdloze - horloges zijn gemaakt, maar ook heel speelse en gewaagde horloges. Dat resulteert in een onwijs diverse keuze aan stukken, er moet wel wat bij zitten dat écht bij jou past. Vooral in de jaren '70 gingen bijvoorbeeld kastvormen alle kanten op, terugkomend op dat vintage horloges echt uniek zijn. Als je op zoekt bent naar een echt uniek ontwerp, raad ik je zeker aan om naar vintage horloges te kijken.

Foto: Omega met Breguet-stijl uurmarkeringen

Zoektocht naar jouw horloge

Een vintage horloge kopen doe je meestal niet 'zomaar', daar gaat heel wat aan vooraf. Zoals ik net al had beschreven is het aanbod heel erg groot en divers, het is dan ook de kunst om precies te vinden wat je zoekt. Het is dan ook gebruikelijk om zelf veel onderzoek te doen in de hobby van vintage horloges. Het leuke is dan ook dat je soms een horloge tegenkomt waarvan je niet wist dat het bij je pastte, en dat je het wilde hebben! Ook stopt de zoektocht bij een specifiek model niet, lang niet alle vintage horloges zijn gemakkelijk te kopen. Het zijn natuurlijk modellen die al decennia niet meer worden geproduceerd, het is dan ook letterlijk een zoektocht om überhaupt al het horloge waarnaar je zoekt te vinden. Zelfs wanneer je jouw droomhorloge hebt gevonden, moet je nog kijken naar de staat van het exacte stuk waar je naar kijkt, ook achter de wijzerplaat. Niet iedereen zal natuurlijk een fan zijn van dit hele proces, maar wij zijn van mening dat de lange zoektocht je aanwinst nog specialer maakt. Om het even een beetje melodramatisch te brengen, hoe groter de strijd, hoe groter de overwinning.

Groottes / Maten

Ook voor de grootste en meest stoere mannen hoeft een horloge niet groot te zijn, integendeel. Naar mijn heeft een man juist lef om een klassiek horloge te dragen. Wij zijn geen fan van de trend dat horloges groot moeten zijn, een horloge met een kleiner formaat staat juist hartstikke classy. De maten van vintage horloges zijn over het algemeen dan ook een stuk kleiner dan de groottes die je tegenwoordig tegenkomt. Hoe verder je teruggaat in de tijd, hoe kleiner ze worden, er zijn natuurlijk uitzonderingen en alles is relatief. Voor de heren onder ons met kleinere polsen zijn vintage horloges helemaal 'sent from heaven', het valt namelijk niet mee om moderne horloges voor heren te vinden die een kleinere diameter hebben dan 40mm. Wanneer je je visie verbreedt en ook naar vintage horloges gaat kijken, is de keuze ineens veel groter geworden. Durf jij het aan een kleinere maat aan te doen?

Foto: Zenith 1201

Kortom, een vintage horloge is zo gek nog niet. Een romantisch, uniek stuk dat een verhaal met zich meedraagt en met de tijd mooier is geworden. De wereld van vintage horloges lijkt complex en intimiderend en om eerlijk te zijn zit er ook echt een 'learning curve' in. Verwacht niet van jezelf dat je alles moet weten en begrijpen, want dat is een onmogelijke klus. Echter, hoe meer je leest en tegenkomt, hoe mooier en beter het totaalplaatje zal worden. Je zal je sneller thuis voelen dan je denkt en voor je het weet zit zelfs jij je vrienden en familie lastig te vallen met je praatjes over oude klokjes!

by tijdloosuurwerken